احسن تقویم

در سوره التین آیه ۴ می  فرماید : «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم» یعنی ما انسان را در صورتی زیبا و با قوام وجودی کاملتری خلق کردیم و صورت اصلی و حقیقت او را از جهاز وجودی برتری برخوردار کردیم. سپس در آیه بعدی می فرماید :«ثم رددناه فی اسفل سافلین» یعنی و بعد انسان را به اسفل سافلین آورده و در عالم پایین تری قرار دادیم. این دو آیه هم دارای تعبیرات و اشارات خاصی بوده و براساس برداشت بعضی از ارباب ذوق از اسرار و حقایق بخصوصی حکایت می کند و در ضمن انسان ها را به توجه داشتن به حقیقت اصلی خود و به منزلت حقیقی خود در نظام وجود دعوت می نماید.

آیه اول خبر از جمال و کمال بالاتر حقیقت انسانی و خبر از جامعیت صورت اصلی انسان می دهد و صورت اصلی آن را در بهترین قوام وجودی و در کامل ترین جهاز وجودی ارائه می کند ، و آیه دوم حکایت از این معنی می کند که با قرار گرقتن روح در بدن مادی و با محجوب بودن آن با حجاب بدن و با حجابهای دیگر مادی و با آلوده گشتن آن به تعلقها و اسارتها و خصلتهای ظلمانی و رذایل عقیدتی و خُلقی، و خلاصه اینکه، با محجوب شدن آن با حجابهای متنوع و متراکم، صورت اصلی و حقیقت اولیه روح انسانی از میان می رود و به فراموشی سپرده می شود و انسان در مرتبه نازله ای از وجود و هستی قرار می گیرد که گویی این همان حقیقت نیست و سراپا ظلمت و جهل و ناتوانی و فقر و احتیاج و اسارت و اضطراب و ... بوده و فاقد همه چیز است.

انسان در صورت اصلی خود در عین فقر به حضرت حقّ، از سعه وجودی و از حُسن قوام و از کمالاتی که فوق تصور است برخوردار می باشد و در صورت نازله خود که محجوب به حجابها گشته و در اسفل سافلین قرار گرفته، ار همه آنچه که داشته محروم بوده و در اسارت و اضطراب و فقدان و تنگنای بخصوصی است. اگر انسان به حقیقت اصلی خود نایل آید و اگر انسان به منزلت اولیه خود برسد و اگر در مرحله احسن تقویم خویش قرار بگیرد، از همه این اسارتها و اضطرابها، و از همه این فقدانها و تنگناها، و از همه این ناتوانیها و عجزها و حرمانها نجات یافته و آنچه در وهم نیاید گشته و از هر حزن و غم رهایی می یابد.

مقالات، جلد یک، صفحه ۱۴